در سال ۲۰۱۵، حدود 22 درصد از کودکان پس از زمان رسیدن مادرانشان به پایان سن باروری، خواهر و برادر نداشتند، در حالیکه این عدد در سال ۱۹۶۷ برابر ۱۱ درصد بود. یک خانواده کوچک به طور چشمگیری با یک خانواده بزرگ متفاوت است. در نتیجه، با مجموعه‌ای کاملاً متفاوت از چالش‌ها و پاداش‌ها همراه است. والدین تک فرزند، مانند سایر والدین، لحظات سختی را نیز تجربه می‌کنند. در این مقاله قصد داریم به والدین های تک فرزند کمک کنیم تا با شیوه های مناسب تربیتی، فرزند خود را کارآمد و موفق تربیت کنند.
بیشتر بخوانید، بیشتر بدانید: کندر “داروی باستانی ایرانی”
تربیت کودک تک فرزند – نکات مثبت تک فرزند
تک فرزندها خصوصیات مشترکی دارند. نتایج تحقیقات نشان داده است که نوجوانان تک فرزند در آزمون های فکری و ذهنی نمرات بهتری کسب می کنند و پخته تر هستند.
درک اجتماعی بالاتر و دایره لغات بیشتری دارند. سیامکی در این باره گفت: بیشتر این کودکان زودتر از دیگران سخن گفتن را آغاز می کنند، مانند بزرگسالان رفتار می کنند. به راحتی دیدگاه ها و نظرات خود را بیان می کنند و از آن جا که فرزند دیگری در منزل نیست آرامش بیشتری را تجربه می کنند. ضمن این که تک فرزندها بلوغ روانی زودرس دارند. از لحاظ شناختی و احساسی افراد موفق تری هستند. بیش از همسالان خود پذیرای تغییرات روحی و روانی در دوران بلوغ اند.
همچنین دکتر کنگرانی با بیان این که این کودکان چون خواهر یا برادر بزرگ تر ندارند تا مسئولیت را به گردن او بیندازند، مسئولیت پذیرترند. تصریح می کند: معمولا خانواده ها برای تک فرزندها وقت بیشتری می گذارند، پول بیشتری خرج می کنند. نتایج مطالعات نشان می دهد که کمترین میزان مراجعه برای درمان اختلالات روان پزشکی مربوط به تک فرزندهاست.
البته ممکن است دلیل آن حمایت همه جانبه خانواده از کودک و یا مراجعه نکردن باشد اما دلیل مهم تر این است که این افراد کمتر به این گونه بیماری ها دچار می شوند
جهت آگاهی: آنچه درباره ی زرشک پلو باید بدانید
تربیت کودک تک فرزند – نکات منفی تک فرزند
در برخی موارد به دلیل در پیش گرفتن شیوه تربیت نادرست، تک فرزندها آستانه تحمل پایینی دارند.در واقع حمایت همه جانبه خانواده از آن ها باعث می شود متوقع و لوس و زودرنج بار بیایند. همچنین به سرعت رنجیده خاطر شوند. از همه مهم تر این که با رواج تک فرزندی تعداد اقوام کمتر شده و بافت فامیلی دچار خدشه می شود. به طور کلی باید گفت تک فرزند بودن یک شمشیر دولبه است. رفتار و شیوه تربیت والدین می تواندآن را به ویژگی منفی تبدیل کند.
از این رو این تصور را که تک فرزندی باعث بروز اختلالات روان پزشکی در فرد می شود باید کنار گذاشت. عوامل بسیار زیادی دربروز این اختلالات نقش دارد. سیامکی با بیان این که عوامل مهمی مثل ویژگی های شخصیتی، سطح اجتماعی و اقتصادی خانواده، محرومیت از وجود یکی از والدین، تراکم جمعیت اعضای خانواده، تراکم جمعیت محل سکونت، ناسازگاری خانوادگی، عملکرد ضعیف والدین، محل سکونت مشترک با فامیل و اقوام، الگوهای تربیت نادرست، سن والدین در بروز اختلالات روانی در کودکان تاثیر دارد. همچنین تاکید می کند: والدین به هیچ عنوان نباید با این تصور که تک فرزندی به خودی خود منفی است اقدام به فرزندآوری کنند. آن ها می توانند با کسب مهارت های فرزندپروری، یک یا چند فرزند سالم و سازگار تحویل جامعه بدهند.
درباره ی افسردگی پس از زایمان چه می دانید؟
نکات مهم در تربیت کودک تک فرزند
تک فرزندی نیازمند توجه بیشتر شما به رشد و پرورش متوازن در کودک دلبندتان دارد.
در ادامه مواردی که به پرورش صحیح کودک تک فرزند کمک می کند، آورده شده است:
آموزش مهارت‌های اجتماعی
جهت آموزش می توانید از نکات زیر استفاده کنید.
- کودکتان را به تعامل با دیگران تشویق کنید: کودکان تک فرزند برای اینکه احساس تنهایی نکنند، معمولا در ذهن خود دوستان تخیلی می‌آفرینند یا به اشیای بی‌جان مانند عروسک‌ها یا حیوانات اسباب‌بازی وابسته می‌شوند. فرقی نمی‌کند چقدر برای او وقت بگذارید، گاهی او فقط به کسی که هم‌سن‌وسال خودش باشد نیاز دارد. به همین دلیل، وقتی فقط یک کودک دارید، باید بیشتر مواقع فعالیت‌های اجتماعی برای او ترتیب دهید و او را وارد گروه‌های اجتماعی کنید. این کار را باید از ۱۸ماهگی او شروع کنید.
- با آوردن مثال و نمونه کودکتان را هدایت کنید: کتاب مری والاس با نام «ترتیب تولد و پرورش فرزند» در ایران با ترجمه فاطمه آقامحمدی و از سوی انتشارات صابرین منتشر شده است. مری والاس، نویسنده کتاب «ترتیب تولد و پرورش فرزند» توضیح می‌دهد. “والدین برای کمک به موفقیت کودک تک‌فرزند در موقعیت‌های اجتماعی باید:
- با مثال به او توضیح دهند که چگونه با دیگران کنار بیاید و به آنها توجه نشان دهد.
- وقتی کودکانشان توانستند با دیگران با ملاحظه رفتار کنند، به آنها پاداش بدهند. اما در غیر این صورت، بگذارند آنها عواقب رفتار نامناسب خود را ببینند.”
او را به خندیدن تشویق کنید: اگرچه هیچ روشی وجود ندارد که بتوانید شوخ‌طبعی و بانشاط‌بودن را به کسی بیاموزید، می‌توانید در این زمینه الگوی خوبی باشید. بدین ترتیب که خیلی منظم و اتوکشیده نباشید و به کودکتان لبخند بزنید و در مقابل او به‌راحتی بخندید. احتمال دارد او این رویه را پیش بگیرد. کتاب کوین لمن با نام «طال‍ع ف‍رزن‍دان شما؛ ش‍خ‍ص‍ی‍ت افراد ب‍رح‍س‍ب ترتیب تولد در خانواده» در ایران با ترجمه هاله گنجوی و از سوی انتشارات آشیانه کتاب منتشر شده است.
شاید این مطلب هم برایتان جالب باشد: همه چیز درباره ی متاورس
تربیت تک فرزند – جلوگیری از لوس کردن کودک تک فرزند
جهت لوس نکردن کودک تک فرزند، نکات زیر را رعایت کنید.
- در دادن هدیه به کودک مراقب باشید: وقتی کودکان تک فرزند با هدایا و جوایز مختلف بمباران می‌شوند، این پیام را دریافت می‌کنند: «من همیشه هرچه را که بخواهم به دست می‌آورم.» پیکهارت می‌گوید: «هرگز برای مهارکردنِ هدیه‌دادن افراطی دیر نیست.» البته ممکن است بعد از این کار کودکان دست به اعتراض‌های احساسی بزنند. اما سر حرف خودتان بمانید و در آینده شاهد فواید آن باشید.
- در توجه‌کردن به کودکتان زیاده‌روی نکنید: وقتی یک فرزند دارید، احتمالا می‌توانید به هر نیاز او پاسخ دهید. منتها کودکانی که خواهر و برادر دارند، برای نیازهای خود باید در صف انتظار بمانند و یادگرفتن اینکه چگونه صبر کنند، درس مهمی است که این کودکان می‌آموزند. برای اینکه کودکان تک فرزند به این نتیجه نرسند که «هرچه را بخواهم به دست می‌آورم» والدین باید:
- به قوانین خانه پایبند باشند.
- برای او محدودیت تعیین کنند.
- با کمی تأخیر چیزی را که کودک می‌خواهد فراهم کنند.
- نظم و انضباط را با راهنمایی‌های خود به کودک بیاموزند.
- حس هم‌دردی را به او بیاموزید: کودکانی که خواهر و برادر دارند، با تعامل‌هایی که با آنها دارند، به‌مرور یاد می‌گیرند به نیازهای دیگران هم توجه نشان دهند. منتها کودکان تک فرزند نسبت به دیگران حس هم‌دردی کمتری دارند. بر این اساس، باید به آنها این حس را بیاموزید. می‌توانید به او نشان دهید چگونه باید با دوستان یا افرادی که نیاز دارند هم‌دردی کرد. خودتان نیز در این زمینه الگوی خوبی باشید.
این محتوای مفید را هم دنبال کنید: چگونه کودکی شجاع تربیت کنیم؟
سخن پایانی
در این نوشته در مورد تربیت تک فرزند و نکات آن سخن گفتیم. بر اساس آخرین آمارهای اعلام‌شده در ایران، ۱۸٫۹ درصد خانواده‌های ایرانی فقط ۱ فرزند دارند. همچنین، بر اساس پژوهشی در دانشگاه علامه طباطبایی، آمار تک‌فرزندی در ایران نسبت به یک دهه گذشته تا ۳ برابر افزایش یافته است. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد. شما هم نظرات و تجربیات خود را در کامنت با ما به اشتراک بگذارید.
